Rabu, 05 Juni 2013

SEJARAH TOGA MARBUN

Di tingki harajaon ni Sisingamangaraja XI (R.O.Sohahuaon) di Bakkara, masa do hagunturon/ porang di Rura Silindung. Marporang do pomparan ni ompunta Toga Sipoholon dohot pomparan ni ompunta Guru Mangaloksa (Siopat Pusoran). Ala torop ni Siopat Pusoran, godangma tartaban huta di daerah ni Sipoholon. Terjadi ma pengungsian besar-besaran, ala nungga tung paet panghorhon ni porang i.

Tung mansai torop do mangungsi angka ina, dakdanak dohot angka natua-tua na so boi dohot marporang. Borhat ma tu Hutaraja tu huta ni haha ni partubu nasida Toga Sipoholon. Dibagasan hangaluton pangungsian on terjadi ma godang parungkilon di tonga-tonga ni keluarga Sibagariang maradophon keluarga-keluarga ni Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang.  Alana panjaloon (penyambutan) tu angka pengungsi na ro dang apala adong perhatian manang pangurupion. (I ma mangihuthon boa-boa ni na tolu marga, alai mangihuthon pandok ni Sibagariang denggan do panjaloan nasida).

Ala naung tu sobuna do porang di Silindung, ro do perutusan-perutusan ni Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang tu Sibagariang mangido asa dipaboa barita ni porang on tu haha doli Toga Marbun di Bakkara, mangido pangurupion. Huroa dang dipatolhas Sibagariang barita on tu si Toga Marbun, ala adong lomos ni rohana dihurang ni parbalanjoan dohot inganan parbornginan (pemondokan). Alana molo ro Toga Marbun sian Toba dohot sian Humbang ba ndang na habalanjoan be i tu porang. Songoni ma pandok ni marga na tolu i. Hape ianggo pandok ni Sibagariang ditongos do barita i tu Bakkara, alai ala dipupusi panamun huroha laos so mulak dope tu tu Hutaraja.

Di sada tingki, ala nunga songon i bernit ni na masa, parhutaon nunga godang naung ditaban musu, jala hauma pe nunga dibuat partaban, dorbia pe diolat jala ditaban, borhat ma marpuri-puri mago parutusan ni Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang tu Bakkara, jala dipahetar ma barita i sude tu Toga Marbun. Tarsonggot do Toga Marbun alana ndang adong boa-boa na adong porang di Silindung, jala ndang adong parutusan sian anggi doli Sibagariang tu Bakkara manang tu Humbang paboahon na marporang pomparan ni Siopat Pusoran tu Toga Sipoholon.

Jadi dung tarboto songon i, marsogotna i mardalan ma boa-boa tu sude pomparan ni Toga Marbun na adong di Humbang dohot Samosir, asa marlolo mangarapothon dos ni roha mangadopi na masa di Silindung. Dibagasan partingkian saminggu nunga marluhut/marpungu angka na ro, jala dung dipatedak persoalan na masa di Silindung, diputushon ma naingkon sude do pomparan ni Toga Marbun manahop musu “Na pajolo gogo papudi uhum” na di Silindung.

Jadi borhat ma margelombang-gelombang parbayo sian Toga Marbun, mantat sinjata dohot parbalanjoan. Jala andorang so i, nunga diatur hian manang songon dia partording ni ulu porang dohot pangulu balang lao mangadopi musu. Rombongan parjolo, dung tolu ari nunga sahat tu Hutaraja, songoni ma muse marturut-turut rombongan paduahon, patoluhon, paopathon dohot palimahon.

Dung pajumpang rombongan parjolo di Hutaraja dohot pomparan ni Ompunta Sibagariang, dapot gombaran ma nasida, na adong parsalisian diantara ni Sibagariang dohot sebagian besar pomparan ni Hutauruk, Simanungkalit, Situmeang. Ia persoalanna ima: “Na hurang do perhatian ni Sibagariang mangaradoti pengungsi-pengungsi, jala ndang apala marsitutu mangalehon pangurupion laho marporang tu Silindung”.

Dibagasan tempo saminggu nunga marluhut sude pabayo porang na ro sian Toga Marbun, jala parsoalan ni na marhaha-maranggi di pomparan ni Ompunta Toga Sipoholon ndang pola dibahen nasida pertimbangan dope. Alana tu na mangadopi musu dope paretongan nasida.

Dung dua ari nai nunga mulai Toga Marbun masidopangan dohot musu. Jala dibagasan tempo lima ari, nunga tarhilala godang perubahan di lapangan porang. Dungi tarboto ma tu pomparan ni Siopat Pusoran, nunga ro pomparan ni Toga Marbun sian Humbang, Toba dohot Samosir. Godang ma angka parhutaan na direbut kembali, songoni muse angka inganan-inganan parpatilan ni musu nunga godang na madabu tu tangan nasida. Pinajempek ma sejarah on, mulak ma muse partanoon, parhutaan, nang saba-saba ni Sipoholon, jala musu pe mundur ma sahat ro di Pardangguran. Dison nama marsionjaran pomparan ni Siopat Pusoran dohot Toga Naipospos mardanggur dohot masiambalangan.

Tarboto ma tu Raja Sisingamangaraja barita na masa gora di Silindung. Ro ma Raja i dohot panuturina mambahen pardamean tu pomparan ni Toga Naipospos dohot pomparan ni Siopat Pusoran. Disntak ma tali parbalohan sian Utara tu Dangsina, jala didok ma i: “Andalu panghirean ni bonang, ndang adong na talu jala ndang adong na monang. Ingot hamu ma tu joloan on parbalohan muna on, jala dame ma hamu tu joloan on”. Dungi mulak ma Raja Sisingamangaraja tu Bakkara.

Marluhut ma sude pomparan ni Toga Naipospos dung sai porang i. Diseat ma si gagat duhut jala dipalu ma dohot gondang bolon hamonangan. Dungi mulai ma mardalan marliat-liat parhataan di na marsuhu-suhu, jala dipahetar Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang ma sude angka parsoalan dohot riga diantara nasida tu Sibagariang. Sian Toga Marbun ndang pola mangalehon pertimbangan mambahen uhum, holan pandohan (anjuran) asa marsianjuan nasida. Alai dipangido Toga Marbun asa di sada tingki di ari na uli, dipatupa partangiangan di pomparan ni Toga Naipospos, jala asa dihatahon anggi doli Sibagariang dibagasan huhuasi: “Gala-gala sitelluk, telluk mardagul-dagul, molo adong na sala, ba ro ma hami mangapul”.

Laos diolohon Sibagariang ma di tingki i, dungi diolophon Toga Marbun ma hata i. Alai pihak na tolu marga ndang pola patuduhon las ni roha, nang pe naung dialusi Sibagarian hata i. Dung habis panghataion, pintor jong-jong ma Raja parhata sian Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang pasahathon hata tu Toga Marbun, songon on ma pandok nasida:

Haha doli nami Toga Marbun, huboto hami adat dohot uhum do i, kewajiban muna menuntut bela tu hami. Ala dohot huhuasi na gok, sai dipasu-pasu Tuhanta Ompunta Mulajadi Na Bolon ma hamu torop maribur ala ni sude pambahenan muna tu hami, dohot hangaluton mu maradophon hami. Mauas do hamu di toru ni sampuran, rapar do hamu dilambung ni ompon, ala nunga hubereng hami i saleleng na masa parporangan. Ngalian do hamu ndang boi mansisudu ala maranggi boru hamu dohot marparumaen tu angka paniaran nami. Mangan so minum do hamu ala so boi di adat dohot di uhum halak na maranggi-boru/ marparumaen mangalehon hasubanganna. Alai songon i pe tong do ndang adong pandelean di hamu, jala torus do hamu mandopang musu.

Pangidoan nami tu hamu, asa tasusun ma padan na masintendehan di na marhaha-maranggi, betak boha ro muse musu, alogo na so hapudian dohot udan na so hasaongan. Jadi unang ro haberniton dohot hatogangon/ hatelpangon, ba marhaha-maranggi ma hita songon si sada ina. Botima pangidoan nami, dibagasan huhuasi tu hamu asa:’Lumbanbatu ma tu Hutauruk, Banjarnahor ma tu Simanungkalit, Lumban gaol ma tu Situmeang’. Asa molo ro alogo na so hapudian dohot udan na so hasaongan, molo ro Toga Marbun tu Sipoholon sianggian ma hamu unang rapar ndang mangan, unang mauas ditoru ni sampuran, jala unang sundat mansisudu. Alai hot do ianggo partubunta. Ai martampuk do bulung marbona sangkalan. Ai marmata do suhut, marnampuna ugasan. Jadi marga-marga na masitendean i ma masiboan horongna tu joloan on, sai sada hasuhuton di angka ulaon adat. Botima pangidoan nami tu hamu. Jala ditonggohon Raja parhata (pengacara perutusan) i ma tu sumangot ni Ompu Toga Naipospos.

Ro ma alus ni Raja parhata Toga Marbun: “Ndang taralusi hami pangidoan muna i, ai mambahen parbolat-bolaton do i di pinompar ni Ompunta Toga Naipospos, alana Sibagariang songon na tarpinjil. Taringot tu na nidok muna molo masa angka parungkilon di hita, ro alogo na so hapudian, tarjalo hami do ianggo i, alana sintong do tung bernit jala dangol do parungkilon di tinki porang i, hu ae hami ai ndang boi hami mansisudu, rapar do hami nang pe adong sipanganon, mauas do hami ala ndang adong mangalehon tapian inumon siala maranggi-boru dohot marparumaen hami tu angka paniaran muna”.

Jadi ro ma alus ni na tolu marga i muse: “Nunga pola hualuhon hami dohot tonggo tu sumangot ni Ompunta Toga Naipospos, hupangido hami ma tu hamu asa lobi solhot hita na marhaha-maranggi, hape pasulononmu sisihol ni roha nami na hupasahat hami tu hamu, dohot partording na uli jala na sirsir, ba hamu ma na manimbangi”.

Dungi marsiade-adean ma Raja ni Toga Marbun sama nasida, dungi mangkuling ma Raja parhatana: “Anggi doli nami Hutauruk, Simanungkalit dohot Situmeang, pangidoan muna i hujalo hami mai dibagasan padan na marsitendehan”. Molo ro alogo na so hapudian, udan na so hasaongan, molo masa haduan tu hamu, gabe ro hami, ba sianggian ma hami, asa boi mansisudu, boi leanon mangan dohot minum. Alai martampuk bulung arbona sangkalan, marnata do suhut marnampuna ugasan. Hot do partording ni tarombonta anggi ni Toga Marbun do Toga Sipoholon, songon nidok ni umpama: “Hodong do pahu holi-holi sangkalia, Marbun do Sipoholon siala marsada ina” ima alus nami tu hamu taingot ma padan i.

Jadi nuaeng hupatolhas hami ma hata nami tu Sibagariang:
1. Marbun sude, hot do dibagasan adat dohot uhum tu Sibagariang, ndang marsitendehan.
2.  Ndang boi marsialapan boru, si sada ulaon si sada lulu.
3.  Alai partangiangan na hupatandos hami tu hamu, hatop mai patupa hamu, asa tiur hita sude dibagasan dame pomparan ni ompunta Toga Naipospos. Unang adong parbolat-bolatan, sidok boti ma hami tu anggi doli Sibagariang.

Ro ma alus ni Sibagariang:
1.  Mauliate hudok hami tu hahadoli nami Toga Marbun, ima tutu ndang pola masitendehan hita, alana nunga diaturhon ompunta Toga Naipospos najolo partording ni angka ruhut-tuhut ni na marhaha-maranggi.
2.  Ndang jadi hita tutu marsialapan boru, jala molo tung sugari adong tarjadi, sipasirangon do i, tu aek pe ogaphonon, tu api pe tutungon.
3.  Taringot tu na niondoshonmu tu hami, asa pajongjong partangiangan di pomparan ni ompunta Toga Naipospos, patupaon nami ma i tibu, asa tiur sude angka partingkian na ro sahat tu angka pinomparta tu pudian ni ari on sogot-sogot ni isina.

Dialusi Toga Marbun ma Sibagariang: “Horas ma jala gabe”. Dungi dipaborhat na tolu marga i ma Toga Marbun dibagasan las ni roha mulak tu hutana, mabakbak do ilu-ilu siala madetus ate-atena di parborhat ni Toga Marbun mulak tu Humbang, Bakkara dohot Samosir. Sibagariang pe mulak ma tu hutana di Hutaraja.

Songon i ma sejarah singkat ni partording ni namasitendehan dohot padan di Toga Marbun dohot Toga Sipoholon. Molo dung hea dibege hamu sejarah-sejarah berikutna, memang godang ma muse peristiwa-peristiwa penting di persoalan-persoalan ni partangiangan, alai ianggo pokok persoalan dimulana, ima peristiwa porang antara Siopat Pusoran dohot Toga Naipospos di nagalia.

LAGU TOGA MARBUN

Mars Toga Marbun


Di imun do di tano huta raja do mual tabu, Huta parjolo pinukka ni si Raja Naipospos
Ido tano hagodangan ni oppu dua sa ama, si Toga Marbun nang Toga Sipoholon ma Oppu i

Tudosan ni oppu si Toga Marbun tu sipoholon, Maol luluan tung sahat tu ujung ni portibion
Dos ni tuk-tuk na nang tahina sahata saoloan, Dos ni rohana ai na marhaha-anggi do oppu i

Si toga Marbun borhat ma tu silaban tu sipangabu, Rap soripada inanta boru pasaribu i
Na tuat tu rura bakkara sininta ni rohana, Laos lobu Marbun ma digoari haojahan nai

Solo sorang ma tolu anak namarsangap Koor:si tolu sa ama sa ina do i
Solo: ima anak si tolu sarurutan Koor: laos anak na saor matua do i

Si lumbanbatu ma anak si hahaan laos buha baju, Si Banjarnahor ma anak rurutan na pai tonga i
Nahot do i songon dalihan anak ni Toga Marbun, Si Lumbangaol ma anak si ampudan ni oppu i

Borhat ma muse oppu Si Toga Marbun tu parmonangan, Laos diojakhon onan Sihorbo hatoguannai
Disuan do di si tambakna songon boa-boa na, Laos tubu do i songon partanda ni pinomparna i

Solo: Tardok ma oppu i raja panganju Koor: na lambas antong parrohaon na i
Solo: par-ate-ate limut ni tapian Koor: partahi jala sipartogi do i

Disi do gadu-gadu sipoltak langit di tano Marbun, Nang aek silang parbalohan silima oppu i
Nang hatuanan pangidoan ni ragam asi-asi, Si Toga Marbun Boruna dohot angka berena i